Γράμμα στον Πρωθυπουργό για την Πρόληψη των Εξαρτήσεων και την Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας

 

ΕΠΩΝΥΜΩΣ AΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΑΘΑΚΙΟΣ

Γράμμα στον Πρωθυπουργό για την Πρόληψη των Εξαρτήσεων και την Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας

05.07.2025

07:00

#ΑΛΚΟΟΛ #ΕΞΑΡΤΗΣΗ #ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ #ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ #ΠΡΟΛΗΨΗ

Η ιστορία δεν γράφεται μόνο με νόμους και αποφάσεις. Γράφεται και με υποσχέσεις – κι ακόμη περισσότερο, με τις αθετήσεις τους.

Στην πρόσφατη συζήτηση της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής για το νέο νομοσχέδιο «κατά του καπνίσματος και του αλκοόλ στους ανηλίκους», η δημόσια ρητορική της κυβέρνησης για την «προστασία της νεολαίας» αποκάλυψε το πραγματικό της πρόσωπο. Όχι εκείνο που φωτογραφίζεται δίπλα σε θεραπευόμενους, αλλά αυτό που επιχειρεί να εξαφανίσει δια της διοικητικής ασφυξίας μια πολύτιμη υποδομή 30 ετών: τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας.

Στην πρωτολογία μου, κατέθεσα το αυτονόητο: πως η πρόληψη δεν είναι θέμα προστίμων, αλλά σχέσεων. Πως δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την εξάρτηση απομονώνοντας τους ανθρώπους από τα σχολεία, τις γειτονιές, τις παρέες τους. Κι όμως, την ίδια ώρα, ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ ανακοίνωσε τη δημιουργία νέων «Κέντρων Πρόληψης» για καπνό και αλκοόλ υπό την ευθύνη… παιδιάτρων, παρακάμπτοντας πλήρως τους λειτουργούς των υπαρχόντων Κέντρων. Αγνοώντας (ή αποσιωπώντας) πως επί τρεις δεκαετίες, τα Κέντρα Πρόληψης χτίζουν καθημερινά σχέσεις εμπιστοσύνης με τις τοπικές κοινωνίες, βασισμένα όχι σε διαγγέλματα αλλά στη συνακρόαση και τη συνευθύνη.

Στη δευτερολογία μου αναφέρθηκα στη βασική αρχή της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας: καμία πρόληψη δεν είναι αποτελεσματική αν δεν είναι κοινοτική. Αν δεν υφαίνεται μαζί με τους ανθρώπους, μέσα στους χώρους της καθημερινότητάς τους. Αν δεν αναγνωρίζει ότι η εξάρτηση δεν είναι μόνο ιατρικό σύμπτωμα αλλά κοινωνικό τραύμα.

Όμως ο προσωρινός πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ, με μια αφοπλιστική δήλωση, ξεκαθάρισε την πρόθεση της κυβέρνησης: «Τέλος τα Κέντρα Πρόληψης». Εκεί όπου δεν υπάρχουν ή έχουν περιορισμένο προσωπικό, θα δημιουργηθούν «Τμήματα» και «Γραφεία» – κρατικά, ελεγχόμενα, κάθετα δομημένα. Με άλλα λόγια: θα σβήσουμε το συλλογικό κεκτημένο για να το αντικαταστήσουμε με γραφεία-δορυφόρους της κεντρικής διοίκησης. Δομές χωρίς φωνή, χωρίς ιστορία, χωρίς κοινωνική ενσωμάτωση.

Δεν είναι τυχαίο ότι στην ίδια κατεύθυνση κινούνται οι νέες διμερείς συμβάσεις που επιβάλλει ο ΕΟΠΑΕ στα Κέντρα, όπως κατήγγειλε το Σωματείο των Εργαζομένων: αφαιρούν την ευχέρεια επιλογής συνεργατών, δυσχεραίνουν τη συμμετοχή σε συνέδρια και εκπαιδευτικές διαδικασίες, υποβιβάζουν την επιστημονική αυτονομία σε τυπική διεκπεραίωση εντολών. Με πρόσχημα την «ευρυθμία», κατασκευάζεται μια ασφυκτική, σχεδόν στρατιωτικού τύπου γραφειοκρατία, που τιμωρεί τη δημιουργικότητα και φιμώνει την τοπική πρωτοβουλία.

Ακόμη πιο ηχηρό είναι το παράδειγμα της 14ης Πανελλήνιας Συνάντησης Φορέων Πρόληψης, που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια ως ο κορυφαίος εθνικός επιστημονικός θεσμός στον χώρο μας. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, ο ΕΟΠΑΕ απαγόρευσε στους εργαζόμενους τη συμμετοχή. Ο λόγος; Δεν εξηγήθηκε. Δεν χρειάστηκε. Το μήνυμα ήταν αρκετά σαφές: η γνώση, όταν δεν είναι ελεγχόμενη, είναι επικίνδυνη.

Και εδώ μπαίνει το προσωπικό στοιχείο. Κύριε Πρωθυπουργέ, ήσασταν παρών σε μια κρίσιμη στιγμή για τον χώρο μας. Χριστούγεννα του 2018, στην Πλατεία Βάθη. Ήσασταν ακόμη αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και μιλήσατε με σεβασμό για τη δουλειά των λειτουργών της πρόληψης. Εκείνη η φωτογραφία, όπου εμφανιζόμαστε μαζί, δεν είναι απλώς μια αναμνηστική εικόνα. Είναι μια υπόσχεση. Και η αθέτηση της υπόσχεσης έχει κόστος – ηθικό, θεσμικό και πολιτικό.

Σ.Σ. Η ΕΙΚΟΝΑ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗ. Ο ΑΛ ΣΤΑΘΑΚΙΟΣ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ 

Δεν ζητώ εύνοιες. Δεν ζητώ διορθώσεις για το παρελθόν. Ζητώ ειλικρίνεια. Ζητώ να κοιτάξετε στα μάτια αυτούς που κρατούν όρθιο το έργο της πρόληψης, σε πείσμα των θεσμικών εμποδίων. Να υπερασπιστείτε όχι τα Κέντρα ως δομές, αλλά ως πολιτισμό. Να κατανοήσετε – επιτέλους – ότι η πρόληψη δεν είναι φυλλάδιο οδηγιών σε έναν γιατρό. Είναι φροντίδα, συνύπαρξη, συλλογικότητα.

Οι υποσχέσεις ζητούν απάντηση. Και η πρόληψη ζητά δικαιοσύνη.

*Ο Αλέξανδρος Σταθακιός είναι Κοινωνιολόγος – Λειτουργός Πρόληψης των Εξαρτήσεων, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Σωματείου Εργαζομένων Κέντρων Πρόληψης

ΠΗΓΗ : "ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ"

«Αυτή η φωτογραφία πονάει» - Ανοιχτή επιστολή στον Πρωθυπουργό

 Την παραμονή των Χριστουγέννων του 2018, μια παρέα ανθρώπων βρέθηκε σε ένα απλό καφενείο στην Πλατεία Βάθη. Ανάμεσά τους, πρώην χρήστες ουσιών που πάλευαν για επανένταξη, λειτουργοί του πεδίου της πρόληψης και ο τότε αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, Κυριάκος Μητσοτάκης.

Η συνάντηση καταγράφηκε ως 'ανθρώπινη και ουσιαστική', με λόγια ενθάρρυνσης και υποσχέσεις για στήριξη στην πρόληψη. Επτά χρόνια μετά, αυτή η φωτογραφία επιστρέφει ως ντοκουμέντο και ερώτημα: Τι απέγινε αυτή η υπόσχεση;

Κύριε Πρωθυπουργέ,

Κρατώ στα χέρια μου μια φωτογραφία. Τραβηγμένη Χριστούγεννα του 2018. Εσείς –τότε αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης– κι εγώ, στέλεχος των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων, αποσπασμένος τότε στη μονάδα υποστήριξης του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας του ΟΚΑΝΑ. Εκείνη η στιγμή –ανθρώπινη, τυχαία, αλλά αληθινή– είχε για μένα το βάρος μιας υπόσχεσης.

Σας μίλησα για την αξία της πρόληψης – όταν οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι άνοιξαν το θέμα. Για τη δουλειά μας με παιδιά, γονείς, σχολεία, γειτονιές. Για την ουσία της παρέμβασης πριν έρθει η εξάρτηση, ο στιγματισμός, ο αποκλεισμός.

Θυμάμαι τι μου είπατε: «Η πρόληψη πρέπει να στηριχθεί. Και θα τη στηρίξουμε.» 

Σήμερα, επτά χρόνια μετά, σας κοιτάζω ξανά μέσα από αυτή τη φωτογραφία. Όχι πια με ελπίδα. Με απογοήτευση. Και κυρίως με την ευθύνη να σας μιλήσω ανοιχτά.

Ο νέος οργανισμός, ο ΕΟΠΑΕ, που υποτίθεται ότι θα ενοποιούσε και θα εκσυγχρόνιζε τις υπηρεσίες πρόληψης και αντιμετώπισης, έφερε αντίθετα αποτελέσματα. Δομές με ιστορία δεκαετιών –όπως το «Αργώ» στη Θεσσαλονίκη– αποδυναμώθηκαν. Επιστήμονες με 30 χρόνια εμπειρίας αμφισβητήθηκαν και μετακινήθηκαν με τρόπο προσβλητικό για την επαγγελματική τους αξιοπρέπεια. Άνθρωποι που υπηρέτησαν με ήθος το δημόσιο συμφέρον, ωθήθηκαν στην έξοδο μέσω άτυπων εντολών και αθέατων πιέσεων.

Ο σημερινός πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ, πρώην επικεφαλής του ΟΚΑΝΑ, εφαρμόζει μεθοδικά ένα μοντέλο διοικητικού αυταρχισμού: στοχοποίηση μη «βολικών» επιστημόνων,

αποκλεισμός από συνέδρια, όπως η 14η Πανελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης, παρεμπόδιση δράσεων, απόρριψη τεκμηριωμένων εισηγήσεων χωρίς αιτιολογία, διαρκής έλεγχος με γραφειοκρατικά προσχήματα.

Η επιστημονική αυτονομία καταργείται.

Η ελευθερία σκέψης και λόγου ασφυκτιά εντός του ΕΟΠΑΕ.

Και αυτό το τοξικό κλίμα επιχειρείται να μεταφερθεί και στα Κέντρα Πρόληψης, τα οποία λειτουργούν σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια.

Και οι εργαζόμενοι;  Φοβούνται και εκφοβίζονται. Όχι με κραυγές – αλλά «διακριτικά», συστηματικά:

απομονώνονται, απαξιώνονται, καλούνται σε απολογίες για ασήμαντους λόγους. 

Δεν χρειάζεται να φωνάξεις για να τρομοκρατήσεις. Αρκεί να κάνεις τον άλλον να νιώθει αόρατος.

Φωτογραφικό στιγμιότυπο από τη συνάντηση (Πλατεία Βάθη, 25/12/2018). Αριστερά ο σημερινός Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ενώ στην κορυφή του τραπεζιού διακρίνεται (αριστερά), ο Αλέξανδρος Σταθακιός

Εγώ, κύριε Πρωθυπουργέ, δεν είμαι αόρατος. Και δεν θα σωπάσω. 

Σας γράφω ως άνθρωπος που θυμάται τι του είπατε.

Σας γράφω, γιατί αυτή η φωτογραφία δεν είναι ένα απλό ενσταντανέ. Είναι μια άγραφη συμφωνία που παραβιάστηκε.

Και μαζί της, παραβιάστηκαν αρχές που δεν κοστίζουν χρήματα, αλλά έχουν ανεκτίμητη αξία: ο διάλογος, η εμπιστοσύνη, η δημοκρατική συμμετοχή.

Αν εσείς δεν υπερασπιστείτε την πρόληψη, ποιος θα το κάνει;

Αν εσείς δεν προστατεύσετε εκείνους που την υπηρετούν με ήθος και συνέπεια, ποιο είναι το μήνυμα που στέλνετε στους νέους επιστήμονες;

Ζητούμε το αυτονόητο:

Να εργαζόμαστε χωρίς φόβο και χωρίς φίμωση.

Να σέβεται η Πολιτεία την επιστημονική μας ταυτότητα.

Να μπορούμε να χτίζουμε σχέσεις με την κοινότητα και όχι να στεκόμαστε προσοχή μπροστά στην εκάστοτε εξουσία.

Να τιμούμε, εντέλει, αυτό που στην ουσία μου υποσχεθήκατε εκείνα τα Χριστούγεννα: ότι η Πολιτεία προλαμβάνει – δεν καταστέλλει.

Αυτή η φωτογραφία πονάει. Αλλά μπορεί ακόμα να αποκτήσει ξανά νόημα.

Με εκτίμηση και επιμονή,

Αλέξανδρος Σταθακιός

Κοινωνιολόγος – Στέλεχος Πρόληψης των Εξαρτήσεων επί 25 έτη

Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης

πηγή :ΣΑΜΙΑΚΟΝ ΒΗΜΑ

Bella Ciao – Αντάρτης Ξανά

Bella δεν είμαι – κι ούτε θα γίνω.

Ciao δεν λέω – και λέω να μείνω.

Αντάρτης θα πάω – χωρίς μια ταμπέλα,

με κοιλιά, με φωνή – και φλόγα στο βλέμμα.

Ρολόι χτυπά – δεν είναι για σιέστα,

αγρύπνια ξανά – κι η ελπίδα στα ρέστα.

Ο ήλιος ψηλά – μα δεν μου ανήκει,

ξυπνάω για shift – κι η ζωή δεν με βρίσκει.

Περνάει απ’ το σώμα – μα δεν το κοιτάει,

μετράει το κέρδος – κι η καρδιά μου να σπάει.

Η πόλη σε trance – ο ρεπόρτερ να ψέλνει,

η φτώχεια σκυλί – μα κανείς δεν τη δένει.

 Partizano ξανά – ΓΙΑ ΖΩΗ, ΓΙΑ ΖΩΗ!

Τα σύνορα εδώ – δεν είναι στα κράτη,

είναι στις ντάγκλες – και στα μέσα μου σκάφη.

Δεν βλέπεις φραγμό – μα σε λιώνει το θέμα,

στη ντροπή, στην ουλή – στον πόνο, στο βλέμμα.

Ο πατέρας βουβός – η οθόνη τον παίρνει,

το σπίτι κλειστό – σιωπή που θερίζει.

Η μάνα νεκρή – πιστολιά της ΔΕΗ,

κι οι ειδήσεις το είπαν: “από λάθος γραμμή”.

Το σπίτι μισό – και το φως με συμπόνια,

Δεν θέλω καρδούλες – θέλω ψηλά το κορμί.

Δεν έχω προφίλ – ούτε selfie και like,

έχω χέρια σκασμένα – και ανάσα στο mic.

Partizano ξανά – ΓΙΑ ΖΩΗ, ΓΙΑ ΖΩΗ!

Σειρήνα ξυπνά – το εργοστάσιο βράζει,

οι δρόμοι μιλάν – κι η σιωπή μας τρομάζει.

Δεν ψάχνω Θεό – δεν ζητάω μετάνοια,

ζητάω ψωμί – αγκαλιά και ζωή.

Δεν έφταιξα εγώ – κι ας μετράτε το πάθος,

αμαρτία δεν είναι που υπάρχω στο λάθος.

Η κόλαση, αν έρθει, θα είναι στο τέλος,

μα κάθε πρωί – τη βιώνω με δέος.

Δεν είμαι κανείς – κι είμαι πολλοί,

στη γη των νεκρών – που ξυπνά και μιλεί.

Δεν βγάζω σπαθί – μα φωνή που ματώνει,

σαν να ’ναι το αίμα – το μόνο που ενώνει.

Partizano ξανά – ΓΙΑ ΖΩΗ, ΓΙΑ ΖΩΗ!

O Bella ciao, partizano again,

σηκώνω παντιέρα – δεν είναι ρεφρέν,

θέλω να ζήσω, να μη με πουλήσουν,

στου φόβου τ’ αμόνι  να μη με λυγίσουν.

Ανατάρτης ξανά, με λάβαρο ρούσο,

με γέλιο, με δάκρυ, με λόγια σκληρά.

Δεν ξεχνάω ποιος είμαι, ποιον δρόμο πατώ,

O Bella ciao – δεν φεύγω από δω.

Και σαν πεθάνω σαν παρτιζάνος

– να μη με θάψεις, μα να μ’ ανάψεις.

Ψηλά στο βουνό, για να θωρούνε,

να γίνει η φωτιά μου σημάδι στο χώμα.

Αντέχω ξανά – ΓΙΑ ΤΟ ΦΩΣ, ΓΙΑ ΤΟ ΦΩΣ!

είπαμε να ραπάρουμε...